Re-commissioning: hoe een kasgebouw weer in balans kwam

Toen Ruud Robroeks - werkzaam bij Huygen, onderdeel van Oosterhoff - via zijn werkgever bij Villa Flora in Venlo betrokken werd, trof hij een glazen gebouw en het daarnaast gelegen kantoorgebouw Innovatoren met grote uitdagingen. Het gebouw was speciaal gebouwd voor de Floriade 2012, en later herbestemd als kantoren en laboratoria. Door de wijziging van functie werd de klimaatinstallatie anders belast, waardoor er problemen ontstonden in de bronbalans. Door re-commissioning is het gebouw nu weer toekomstbestendig.

Bronnensysteem uit balans

Een WKO-systeem (warmte-koude opslag) is een duurzame manier om gebouwen te verwarmen en koelen door gebruik te maken van de thermische energie die in de bodem opgeslagen is. ‘Het is een bijzonder bronnensysteem dat in de loop der jaren uit balans was geraakt doordat het gebouw anders werd gebruikt dan waar het ooit voor bedoeld was’, legt Ruud uit. ‘Aan de buitenkant leek het nog steeds een kas, maar binnen werd het compleet anders gebruikt. Zo’n glazen gebouw oogt spectaculair, maar vraagt veel van de installaties om het binnen aangenaam te houden. Bovendien zat de ernaast gelegen Innovatoren, een kantoorgebouw, op datzelfde bronnensysteem aangesloten.’

Een WKO die niet meer voldeed

‘De provincie, die de vergunning bewaakt, stelde vast dat het gebouw niet meer voldeed aan de vergunningseisen. De hoeveelheid water die werd rondgepompt – evenals de temperatuur - kwam niet meer overeen met wat in de vergunning was afgesproken. Voor de eigenaar Brightlands was dat een serieus probleem. Niet alleen de techniek faalde, maar ook de huurders ervoeren steeds meer klachten. Daarom werd ons kantoor gevraagd om de situatie te onderzoeken. Aan ons de taak om de bronbelans terug te brengen, maar ook om het comfort in de gebouwen weer te herstellen.’

Eerste stap: terug naar het ontwerp

‘Bij re-commissioning begin ik altijd bij de basis’, legt Ruud uit. ‘Ik pakte het oorspronkelijke ontwerp uit 2010 erbij. Destijds waren WKO-systemen nog relatief nieuw. Wat destijds een goed ontwerp leek, zou ik nu waarschijnlijk anders aanpakken. Daarnaast keek ik naar hoe het gebouw inmiddels gebruikt werd. Waar lagen de verschillen met de oorspronkelijke plannen? Die analyse gaf al snel aanknopingspunten voor verbetering.’

Keuzes maken: repareren of vervangen

‘Bij de eerste inspecties bleek dat een van de warmtepompen defect was. Dan sta je voor een keuze: repareren of vervangen? Samen met de betrokken partijen besloten wij voor reparatie te kiezen, omdat de huidige ammoniakmachine een heel hoge COP (Coëfficiënt of Performance) heeft, en na reparatie nog een aanzienlijke te verwachten levensduur heeft. Zulke beslissingen zijn cruciaal; het gaat niet alleen om de kortste weg, maar om de beste oplossing voor de lange termijn’, verklaart Ruud deze keuze. ‘We hebben diverse aanpassingen voorgesteld en ook een toevoeging om die twee gebouwen – Villa Flora en de Innovatoren – warmte en koude met elkaar te laten uitwisselen. Door dat op een slimme manier te doen, gebruik je alleen pompenergie en bespaar je veel op opwekcapaciteit. Dat is duurzaam en efficiënt.’

Samenwerking met Kuijpers Ecopartners

Ruud: ‘In dit project werkte ik nauw samen met Kuijpers Ecopartners. Zij waren de uitvoerende partij welke mee heeft gedacht om tot een juist en uitvoerbaar ontwerp te komen. Samen stelden we een definitief ontwerp op dat door Kuijpers Ecopartners naar een uitvoeringsontwerp is getild. Vervolgens namen we de uitvoering ter hand. Belangrijk was om in dit traject van re-commissioning de bronbalans te herstellen én het comfort voor de gebruikers te verbeteren.’

Een kwestie van lange adem

‘Wat veel mensen onderschatten is dat je een WKO-bron niet zomaar weer ‘aan’ kunt zetten. Het duurt soms wel twee jaar voordat de balans volledig hersteld is. In die periode meten we continu en rapporteren we aan de provincie. Inmiddels laten de data zien dat de waarden de goede kant op gaan. Voor de huurders betekent dit meer comfort, minder klachten en vooral: geen onnodige energiekosten meer wegens noodvoorzieningen.’

Blijvend monitoren

Re-commissioning stopt niet na oplevering. Sterker nog: het succes staat of valt met continu monitoren en tijdig bijsturen. Ruud: ‘Kuijpers Ecopartners monitort actief via het gebouwbeheersysteem. Zelf blijf ik meekijken als onafhankelijke partij. Zodra er afwijkingen zijn in temperaturen of bronwaardes, kunnen we ingrijpen middels aanpassingen van debieten en temperaturen voordat het probleem groot wordt. Dat is precies waar commissioning voor bedoeld is.’

Het geweten van de installatie

‘Voor mij draaien commissioning en re-commissioning om onafhankelijkheid. Je bent geen verlengstuk van de aannemer of installateur, maar een kritische blik die altijd het belang van het gebouw en de gebruiker centraal zet. Een commissioning-manager is eigenlijk het geweten van de installatie.’

Terugkijkend op traject re-commissioning

‘Villa Flora was een complex, maar prachtig project. Van een kas die ooit planten tentoonstelde naar een modern kantoorgebouw met labfuncties, en van een ontregelde installatie naar een gebalanceerd en betrouwbaar systeem. Voor Brightlands betekende het dat hun gebouw weer toekomstbestendig is. Voor mij persoonlijk was het de bevestiging van hoe waardevol commissioning en re-commissioning kan zijn. Ik ben trots dat ik als commissioning-manager aan dit project een bijdrage mocht leveren. Het bewijst dat je met de juiste kennis, samenwerking en onafhankelijke blik gebouwen weer tot bloei kunt brengen’, besluit Ruud zijn verhaal.