Commissioning: kwaliteit komt vanuit de genen
‘Ik zeg altijd dat kwaliteit vanuit de genen komt. Als het er niet inzit, komt het er ook niet uit’, is de metafoor die Ron Cremers gebruikt als hij vol enthousiasme praat over de wereld van commissioning.
Geen leegtes met aannames opvullen
‘De genen zijn de voorwaarden voor de kwaliteit. Maar zitten die genen er niet, dan heb je heel veel tijd en extra geld nodig om dingen recht te trekken. Daar bedoel ik mee dat het begint met een goed bestek of een goede technische beschrijving. Als het ontwerp de eisen niet goed vertaalt en de verwachtingen hoe de installateur zijn kwaliteit moet borgen niet duidelijk zijn verwoord, is de kans op faalkosten in de uitvoering groot.’
Ervaring opdoen
Ron rondde in 1993 zijn hbo-opleiding Elektrotechniek af. Bij verschillende werkgevers deed hij als adviseur veel ervaring op in bestekken schrijven, ontwerpen en offertes maken en volgde hij onder meer de opleiding Hoger Bouwprojectmanagement om processen beter te leren begrijpen en bij te sturen. ‘In de loop van de jaren heb ik ervaren dat onder prijsdruk steeds meer ontwerpdetaillering in de projectuitvragen zijn doorgeschoven naar de installateur. Doordat ik aan twee kanten van de tafel heb gewerkt ben ik er heel bewust van dat de verwachtingen die je aan de installateur stelt in grote mate worden bepaald door de detaillering en maakbaarheid van een bestek en de opgave wat er procesmatig van de installateur verwacht wordt.’
Dilemma’s
‘Als de installateur eerst een deel van de installatie moet ontwerpen en aannames moet maken om snel deeloffertes op te vragen en binnen korte tijd een prijs in te dienen, is de kans groot dat hij dingen verkeerd inschat. Toch wordt bijna altijd de opdracht gegund aan degene die de laagste - te lage - prijs heeft ingediend. Hetzelfde geldt voor kwaliteitsbewaking. Dit vergt tijd en dus geld. Als dit niet goed beschreven wordt, prijst de installateur die dit uitgebreid rekent zich uit de markt. Beide factoren zijn een goed recept voor het leveren van een installatie die niet voldoet aan de verwachtingen van de klant.’
Kijkje in de keuken
Zijn ambitie zette hem ertoe aan om in 2010 voor zichzelf te beginnen. ‘Ik liet me als zzp’er inlenen bij installateurs. Dat was een leerzame periode, want op die manier heb ik bij veel verschillende installateurs een kijkje in de keuken kunnen nemen. Ik leerde verschillende culturen kennen, andere wijzen waarop gewerkt wordt en hoe kwaliteitssystemen verschillend kunnen worden ingericht.’
Montage-inspecteur
Op een gegeven moment kreeg Ron ook controlerende rollen als montage-inspecteur. ‘Ik zag de gaten in het bestek en het verschil in kwaliteit en vakmanschap van installateurs. De meeste bedrijven hebben wel een ISO 9001 kwaliteitssysteem, en dat betekent ook dat ze een kwaliteitsmanagementsysteem hebben. Voor kwaliteitsbewaking gebruikten ze vaak door hun zelf opgestelde checklists. Alleen waren die meestal niet projectspecifiek. Het waren checklists die voor elk project gebruikt werden, want het kostte te veel tijd en energie om die voor elk project aan te passen of ze mochten alleen door de kwaliteitsfunctionaris worden aangepast.’
Genen
‘Dat is dus ook wat ik bedoel met: ‘kwaliteit komt vanuit de genen en als het er niet in zit, komt het er ook niet uit’. Als je op standaardpunten gaat controleren en niet projectspecifiek kun je toch niet verwachten dat de monteurs afwijkingen op de bijzonderheden opmerken?’
Traditionele montage-inspectie
‘Bij die traditionele montage-inspectie zag ik de montage-inspecteur met name rondes lopen om afwijkingen te noteren, waarbij het doen van de constateringen gebaseerd was op zijn of haar ervaring en kennis. Omdat er meestal geen sprake was van dagelijks toezicht lag de regie voor de kwaliteitsbewaking met name bij de installateur. Er werd zeker getoetst door de installateur, maar zonder gestructureerd vooropgezet plan en gebaseerd op zijn standaard checklists. Daar zit voor mij het grote verschil met commissioning. Bij commissioning bepaal je vooraf aan de hand van de diverse factoren op welke wijze, met welke middelen, met welke diepgang, waar en waarvan de gevraagde kwaliteit en functionaliteit gecontroleerd en aantoonbaar behaald moet worden. Dit bepaal je al in de ontwerpfase en leg je als verplichting vast naar de installateur. Dit is het commissioningsplan.’
Commissioning
Van de term ‘commissioning’ had Ron destijds nog nooit gehoord. ‘Voor de gebouwde omgeving was dat een relatief nieuw begrip. Natuurlijk bestond het wel al veel langer in bijvoorbeeld de pharmachemie en vliegtuigbouw. Maar toen TVVL startte met de opleidingen tot commissioningsspecialist en –manager was ik één van de eerste die deze ging volgen. Het verschil tussen de traditionele bouw en commissioning is eigenlijk het hele planmatige en gestructureerde doorlopen van het proces.’
BREEAM
‘De term commissioning is bij de meeste mensen bekend geworden vanuit een te behalen BREEAM certificaat. Bij BREEAM verwijst commissioning naar het systematisch testen, controleren en optimaliseren van technische installaties in een gebouw om te garanderen dat ze functioneren zoals ontworpen en gespecificeerd. Met name op het gebied van energieprestaties en comfort. Zelf zie ik dat als de basis, en daarom kijk ik ook naar de rest. Doet iedere installatie wat het doen moet en voldoet het aan wat de klant gevraagd heeft? Dat gaat ook om een stukje veiligheid. Daarom moet je als commissioningsmanager niet pas meekijken in de ontwerpfase, maar het liefst al bij het programma van eisen om te toetsen of het programma van eisen voldoende smart is, zodat het bestek er goed op kan worden aangescherpt.’
Edge Eindhoven
Eén van Rons succesverhalen zijn zijn werkzaamheden voor The Edge Eindhoven. Ron: ‘Edge zet overal ontzettend mooie kantoren neer. Ik ben aan de kant van de installateur, Hanab, als commissioningsmanager aangesteld. Jaap Neeleman is er aangesteld als Cx-autoriteit. Voor dit project heb ik regelmatig contact met hem, en omdat we beiden bij commissioning Nederland zijn aangesloten en dezelfde commissioningstaal spreken, snappen wij elkaar en sluit onze werkwijze op elkaar aan. Aan de kant van de installateur wordt nu bij het contracteren van onderaannemers het commissioningsplan van Jaap meegestuurd, aangevuld met mijn eisen met betrekking tot de werkmethodiek.’
Werkmethodiek
‘Mijn werkmethodiek is dat ik na opdracht met alle partijen om tafel ga zitten en uitleg geef wat commissioning betekent en wat dat betekent voor hen. Omdat samenwerking het meeste kans op succes heeft als er voordelen voor beide partijen inzitten, probeer ik de betreffende partij waar mogelijk te helpen. Ik reik mijn concept werkplan aan waarin alle basisinformatie van het project staat en vraag hen om deze aan te vullen met de werkzaamheden zoals deze in bestek gevraagd worden. Hierdoor komen de verschillen aan het licht tussen hetgeen gecontracteerd is met betreffende onderaannemer en hetgeen hij zou moeten maken volgens bestek. Hiermee worden de eerste faalkosten voorkomen!’
Bewustzijn creëren
‘Vervolgens vraag ik inzichtelijk te maken welke materialen gebruikt gaan worden met de verwerkingsvoorschriften en checklists waarmee dit onder andere gecontroleerd gaat worden. Hiermee creëer je bewustzijn voor die zaken die afwijken van wat monteurs gewend zijn vanuit ervaring te doen. In overleg gaan we vervolgens kijken welke projectspecifieke eisen gesteld en bewaakt moeten worden. Deze laat ik aanvullen op de checklists. Deze zet ik om in een digitale checklist die de monteur eenvoudig zelf met zijn telefoon kan invullen.
Softwarepakket
‘Om het hele proces vast te leggen, maak ik graag gebruik van het softwarepakket Dalux, waarin je van alles – van projectspecifieke checklists tot foto’s van de vorderingen en eventuele fouten - rondom het project kunt vastleggen. Ik had al veel ervaring met controles via Dalux Field, maar voor Hanab was het nieuw. Na een kleine demo was de projectmanager van Hanab ook enthousiast over de mogelijkheden en hij wilde op deze manier gaan werken. Speciaal voor Hanab heb ik het controleproces ingericht voor controles per deelfase en hierop hun checklists aangepast.’
Kopieerbaar
‘Het was een enorme klus’, weet Ron nog goed. ‘Maar ik heb het hele proces voor hen ingericht, zodat per installatie alles heel gestructureerd gecontroleerd kon worden. Het mooie van het systeem is, dat de structuur kopieerbaar is voor een volgend project. Dan heb je hooguit nog een halve dag nodig om het projectspecifiek te maken. Dat scheelt veel tijd en alle informatie is erin terug te vinden.’
Meerwaarde
‘Commissioning draait om het borgen van wat de klant vraagt en heeft gecontracteerd. Dit betekent niet alleen het controleren van het eindproduct maar het begint al bij het controleren van het programma van eisen en het ontwerp. De meerwaarde ervan zit hem in het feit dat je door de gestructureerde aanpak van commissioning veel faalkosten en vertragingen kunt voorkomen. Daardoor betaalt commissioning zichzelf meer dan terug. Omdat het een nog relatief nieuw begrip is, valt er in het overtuigen van het belang ervan voor opdrachtgevers nog wel wat te winnen.
Bewust maken
Sinds mijn start in augustus 2025 als consultant bij de afdeling Commissioning and Validation van Deerns, is het één van mijn taken om opdrachtgevers bewust te maken dat het eindresultaat niet enkel afhangt van de installateur. De kwaliteit staat of valt met de volledigheid van het ontwerp, het contract met de installateur én de begeleiding tijdens ontwerp en uitvoering. Omdat de opdrachtgever uiteindelijk opdraait voor faalkosten en vertragingen, is het tijdig inzetten van commissioning een duidelijke win-win, ook voor de installateur’, besluit Ron.
